30 sie Zbiory zadań z chemii – recenzja

Częstym pytaniem zadawanym przez licealistów i inne osoby przygotowujące się do matury jest: z jakich zbiorów korzystać, lub który zbiór jest najlepszy? Nie ma uniwersalnej odpowiedzi na to pytanie, dlatego że rola zbiorów jest różna – jedne służą tylko powtórkom, drugie nauce myślenia, trzecie mają nas z czymś zapoznać. Dlatego też pewnych zbiorów nawet nie ma co ze sobą porównywać, bo mają inne cele. W tym zestawieniu postanowiłem przyjrzeć się zaletom i wadom zbiorów, w których zawarte są zadania z odbytych matur i innych arkuszy CKE.

Spis treści:

1. Wstęp
2. Zbiór zadań (D.Witowski, J. Witowski)
3. Chemia. Zbiór zadań maturalnych (D. i P. Kosztołowicz)
4. Biomedica. Chemia (J. Czechowicz, K. Matras)
5. Chemia. Wybór testów. (A. Persona)
6. Podsumowanie

Zanim zaczniemy porównanie zbiorów musimy wiedzieć o kilku rzeczach, o których często, a nawet zazwyczaj, nie wiemy. Matura ewoluuje. Choć od egzaminu w maju 2015 obowiązuje ta sama podstawa programowa, to sam egzamin uległ pewnym zmianom w okresie jej obowiązywania.

Zadania maturalne, zanim pojawią się na majowym egzaminie, przechodzą długą drogę. Dawniej zadania opierały się głównie na podręcznikowych informacjach. Ponieważ jednak okazało się, że podręczniki zawierają wiele nieprawdziwych informacji, w części przypadków sprzecznych z innymi szkolnymi podręcznikami, a pewne informacje są tylko rozprzestrzenionymi pomiędzy chemikami mitami, to większą uwagę poświęca się poprawności zadań – zgodności z prawdą chemiczną.

Współczesne zadania maturalne są weryfikowane także doświadczalnie – by uwzględnić, że rzeczywiste obserwacje mogą się różnić od tych podawanych przez podręczniki lub funkcjonujące w ogólnej świadomości środowiska chemików i nauczycieli.

Stąd też pewne treści obecne na egzaminie maturalnym jeszcze w roku 2017 – nie pojawiają się na maturze z powodu ich błędnego charakteru. Zbiory zawierające zadania ze starszych arkuszy CKE zawierają zadania oparte na treściach, które zostały wycofane z egzaminu maturalnego. Do tego mamy jeszcze arkusze OKE, które różnią się od arkuszy CKE – jeśli uważnie przejrzymy zadania, to sami natrafimy na pewne sprzeczności.

Jeśli chodzi o zadania z egzaminów wstępnych czy konkursów przedmiotowych – te zadania nie przechodzą żmudnej procedury, którą muszą przejść zadania maturalne. Wobec tego w tych przypadkach panuje zupełna swoboda, w zależności od kompetencji osób układających dane zadanie, np. wystarczy przypomnieć o pewnych mitach, którymi żyje większość chemików.

Z tego też powodu zadania dotyczące tego samego, ale z różnych źródeł, mogą mieć różne, a do tego nieraz sprzeczne odpowiedzi. Możemy nawet trafić na sytuację, że zadania umieszczone obok siebie dotyczące tego samego – mają różne odpowiedzi. Wobec tego ilość zadań i różnorodność ich źródeł nie jest zaletą samą przez się. Pewne zadania można spokojnie ze zbiorów usunąć, bez szkody dla ich wartości dydaktycznej. Efekt byłby przeciwny – zyskałyby na wartości dydaktycznej.

Kolejną kwestią jest skrupulatność redaktora podczas przygotowywania zbioru. Zadania pochodzące z matur nie są kopiowane wprost z arkusza, tylko są edytowane w firmowej formatce. Zdarzają się przy tym błędy – zarówno w treści zadania, gdzie poprawna odpowiedź zależy od szczegółów, jak i w odpowiedziach do zadań. Wobec czego w niektórych przypadkach natrafimy na odpowiedzi zgodne z oryginałem, ale treść zadania jest niezgodna z oryginałem. Lub odpowiedź jest niezgodna z oryginałem. Diabeł tkwi w szczegółach – to czy odpowiedź jest poprawna od nich zależy i zmiana jednego szczegółu często powoduje, że nie pasuje ona do treści zadania umieszczonego w zbiorze.

Takich błędów bardzo trudno uniknąć, zwłaszcza przy dużej liczbie zadań. Dlatego istotne jest, by zadanie posiadało dokładną informację o źródle. Wiele osób niepotrzebnie upiera się przy błędnej odpowiedzi twierdząc, że „tak było na maturze”, ale nie wiedząc o tym, że zadanie lub odpowiedź nie jest zgodna z oryginałem. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy odszukać oryginalny arkusz. W przypadku zadań autorskich zawsze jesteśmy zdani na kompetencje ich twórcy. Jeśli jesteśmy już świadomi na co musimy uważać, przyjrzyjmy się kilku popularnym zbiorom zawierającym zadania CKE.

Chemia. Zbiór zadań wraz z odpowiedziami Dla kandydatów na uniwersytety medyczne i kierunki przyrodnicze zdających maturę z chemii. Pod redakcją: Dariusz Witowski, Jan Sylwester Witowski (edycja 2020)

Przez lata najpopularniejszy zbiór dzięki marketingowi oraz dawnej formie matury. Zbiory zawierają zarówno zadania z arkuszy CKE, zadania z arkuszy OKE Poznań, testów na akademie medyczne oraz zadania autorskie. Jeśli korzystasz z wydania sprzed kilku lat to przestań, a spróbuj zaopatrzyć się w edycję do matury 2019 lub nowszą. Przez lata zadania autorskie były znane z niezgodnych z naturą rzeczy i błędnych założeń. W nowych wydaniach obserwuje się ich poprawę. Tym bardziej cieszy fakt, że w niektórych autorskich zadaniach uwzględniono, że pewne rzeczy są inne, niż przez dziesiątki lat wpajano w szkole, a miejscami wpaja się nadal. Prawda chemiczna jest jedna, więc to jest krok w dobrym kierunku, który zawsze cieszy. Niestety, zestawienie poprawnych autorskich zadań z starymi zadaniami CKE opartych o nieprawidłowe informacje z podręczników może wprowadzać część użytkowników w zakłopotanie – która odpowiedź jest prawidłowa, „co pisać na maturze?” Jak wyjaśniam w innych artykułach na ogół nie trzeba się tym martwić. Wadą nowych wydań jest zaniechanie przez wydawnictwo oznaczania dokładnych źródeł zadania. W przypadku wątpliwości, czy zadanie jest poprawnie skopiowane – trudno odszukać oryginał. Sądzę, że wydawnictwo powinno wrócić do starej praktyki oznaczania źródeł. Obniża to wartość zbioru. Minusem jest też opasła objętość zbioru – można by go odchudzić. Autor/redaktor, który prędzej czy później przeczyta ten tekst – powinien o tym pomyśleć.

Chemia. Zbiór zadań maturalnych. 930 zadań Centralnej Komisji Egzaminacyjnej z rozwiązaniami. D. Kosztołowicz, P. Kosztołowicz

Zbiór obejmuje wyłącznie zadania CKE z lat 2010-2020. Dobra pozycja dla osób chcących poćwiczyć zadania z arkuszy maturalnych. Wadą jest obecność zadań ze starszych arkuszy, które obecnie nie spełniają standardów zadań maturalnych ze względu na nieprawidłową informację chemiczną, co wyjaśniliśmy na wstępie. Wszystkie zadania i odpowiedzi do nich są dostępne publicznie, ale a tym opracowaniu są pogrupowane tematycznie.

BIOMEDICA Chemia. Zbiór zadań (Edycja 2018). J. Czechowicz, K. Matras.

Zbiór zawiera autorskie zadania oraz zadania z arkuszy maturalnych. Zwraca uwagę brak jednolitego stylu, co jeszcze nie wpływa na wartość merytoryczną. W niektórych zadaniach autorskich twórcy próbowali zwrócić uwagę na rozbudowanie wyobraźni o przebiegu doświadczeń. Niestety w wielu miejscach zrobili to nieprawidłowo. Część zadań jest też niedoprecyzowanych lub opartych na błędnych przekonaniach, co sprawia, że zadania są niejednoznaczne i rozwiązanie polega na odgarnięciu myśli twórców. Obniża to wartość merytoryczną opracowania.

Chemia. Wybór testów. A. Persona.

Wydanie II (2014). Zbiór wydany już kilka lat temu, zawiera zadania pogrupowane w formie testowej: do każdego zadania są 4 propozycje odpowiedzi. Podobnie jak w zbiorze pana Witowskiego zadania pochodzą z różnych źródeł, ale brak jest autorskich. Ze względu na datę wydania wiele zadań jest niezgodnych z wymaganiami, którym powinny sprostać współczesne zadania maturalne, jak i napotkamy na różne sprzeczności w zadaniach (co znowu spowoduje zakłopotanie użytkownika: która wersja jest prawidłowa, co pisać na maturze?). Na plus jest podanie źródeł, ale  kończy się to na roku 2013, bo to już nieco leciwe opracowanie. To obniża wartość merytoryczną książki. W odpowiedziach nie są podane rozwiązania, a tylko odpowiednia litera oznaczająca prawidłową odpowiedź do zadania, a i tutaj bywają pomyłki.

Podsumowanie

W celu podsumowania moich spostrzeżeń przygotowałem tabelkę porównująca poszczególne zbiory. Znajdziesz ją na samym dole artykułu.

A jeśli chcesz nauczyć się prawidłowo rozwiązywać zadania, to zapraszam do obejrzenia moich lekcji online na których tłumaczę teorię oraz rozwiązuję bardzo dużo zadań maturalnych. Wszystkie tematy wymagane na maturze wraz z zadaniami oraz innymi cennymi materiałami znajdziesz w pakiecie MAX. 

Pakiet MAX

Porównanie zbiorów